Metrologia-blog.pl

Przyrządy pomiarowe, zarządzanie jakością i wyposażeniem, dobra praktyka pomiarowa, szkolenia

przymiar sztywny
Metrologia tradycyjna Narzędzia pomiarowe

Przymiar czy liniał? Jak odróżnić i prawidłowo określać popularne wzorce

Obserwacja zapytań dotyczących wzorcowania bądź zakupu narzędzi pomiarowych skłoniła mnie do usystematyzowania pewnej istotnej kwestii w niniejszym wpisie. Bardzo często mianowicie spotykam się z niewłaściwym stosowaniem nazw „przymiar” oraz „liniał”, a często wręcz z używaniem tych terminów zamiennie… Rozwiejmy zatem wątpliwości.

 

Przymiary

Przymiar to inaczej wzorzec kreskowy. Wielkością, którą odtwarza jest długość, wykorzystując do tego celu określone odległości kresek naniesionych na powierzchni wzorca (działka elementarna, zazwyczaj 1 lub 0,5 mm). Jeżeli początkiem (punktem zero) jest pierwsza kreska oddalona od krawędzi przymiaru, mamy do czynienia z wzorcem kreskowym. Najprostszym przykładem wzorca tego typu jest choćby linijka. Wzorce kreskowe mogą stanowić samodzielny przyrząd bądź wchodzić w skład urządzenia pomiarowego jako element układu odczytowego.

Drugi typ stanowią wzorce krańcowo-kreskowe, a więc takie, gdzie krawędź przymiaru jest jednocześnie punktem zero. Przymiary tego typu są często wykorzystywane w pomiarach warsztatowych oraz do wewnętrznej kontroli wskazań miar (przymiarów) zwijanych. Na rynku dostępne są przymiary o długościach do 5000 mm.

Normą, która określa charakterystykę przymiarów jest DIN 866. Z tego dokumentu wywodzi się stosowane obecnie oznaczenie wymienionych wyżej typów jako DIN 866/A (kreskowy) i DIN 866/B (krańcowo-kreskowy). Zwrócić należy uwagę, że dopuszczalne odchyłki graniczne podane w w/w normie są 2,5 razy większe dla przymiarów typu B, co mówiąc oględnie czyni je mniej dokładnymi.

 

przymiar kreskowy i krancowo-kreskowy

Przymiar kreskowy (typ A)  i krańcowo-kreskowy (typ B)

Dalej przymiary możemy podzielić na:

– zwijane (także wstęgowe, np. miary zwijane, metrówki). UWAGA! Przymiary zwijane nie są przedmiotem normy DIN 866. Wymieniam je tutaj aby ułatwić rozeznanie na znanych wszystkim popularnych narzędziach.

– giętkie, półsztywne (przymiary warsztatowe)

– składane

– sztywne (wykonane ze stali, najczęściej o przekroju prostokątnym)

Z kolei biorąc pod uwagę materiał wykonania spotkać możemy przymiary stalowe, szklane, z tworzyw sztucznych i drewniane.

 

Liniały

Liniały należą do wzorców geometrycznych, a więc odtwarzających możliwie dokładnie daną cechę geometryczną, jak np. prostoliniowość (krawędziowe) czy płaskość (powierzchniowe). O ile liniału krawędziowego z przymiarem pomylić nie sposób, tak sednem wpisu jest problem wynikający z pozornego podobieństwa pomiędzy przymiarem sztywnym a liniałem powierzchniowym stalowym.

Liniał powierzchniowy (płaszczyznowy) to nic innego jak wzorzec płaskości. Posiada jedną lub dwie powierzchnie wzorcowe, wykonane w odpowiedniej klasie tolerancji płaskości zgodnie z normą DIN 874-1. Liniały powierzchniowe wykonywane są ze stali lub granitu i mogą mieć przekrój prostokąta lub dwuteownika z uchwytami. Podobnie jak przymiary, liniały występują w długościach do 5000 mm. Ponieważ liniały nie służą do pomiaru długości, nie posiadają naniesionej podziałki.

Liniał powierzchniowy z oznaczeniem powierzchni pomiarowej (źródło: http://www.messmittel.tools/images/product_images/original_images/smt-messzeuge_502075.jpg)

A zatem…

Zasadniczą więc różnicą pozwalającą wzrokowo odróżnić przymiar sztywny od liniału powierzchniowego stalowego jest obecność podziałki, która występuje tylko na przymiarach. Uprzedzam przy okazji, że powierzchnie przymiaru nie są wzorcami płaskości (choć wykonanie powierzchni jest w normie tolerowane) i nie mogą być stosowane do oceny odchyłek tego parametru… Reasumując: przymiarem zmierzymy długość elementu oraz sprawdzimy dokładność innego przymiaru, liniałem natomiast wyznaczymy odpowiednią geometrię (płaskość) naszych konstrukcji. Liniał zresztą bywa wykorzystywany nie tylko jako narzędzie kontrolne, ale i pomocnicze zapewniające odpowiednie wykonanie na etapie produkcji.

przymiar czy liniał

Przymiar sztywny z oznaczeniem DIN 866B oraz liniał powierzchniowy DIN 874

 

Mam nadzieję, że możliwie prosto udało się usystematyzować zaskakująco często powracającą kwestię. Pamiętajmy, że niewłaściwie użyte potoczne sformułowanie może doprowadzić do przykrych konsekwencji na etapie zakupu czy błędnej wyceny   oraz oceny możliwości wzorcowania, a to już bardzo łatwo przełożyć na koszty. W celu stuprocentowego dookreślenia naszych intencji zalecam posługiwać się oznaczeniem z norm, np. przymiar sztywny DIN 866/B lub liniał powierzchniowy DIN 874/0.

W tak precyzyjnej branży jaką jest metrologia, wymagana jest także bezwzględna precyzja wypowiedzi:)

ZOSTAW ODPOWIEDŹ