Poprzednie rozważania na temat zagadnień związanych z wzorcowaniem narzędzi zakończyliśmy odpowiedzią na pytanie odnośnie ustalania harmonogramu sprawdzeń. Część 2 artykułu rozpoczynamy wyjaśnieniem…

Jakie czynności wykonywane są podczas procesu wzorcowania?

Z doświadczenia wiem, że dla niektórych użytkowników przekazanie cennego wyposażenia w obce ręce laboratorium wzorcującego bywa czynnością stresującą. Uspokajam więc z tego miejsca, że pomijając proces transportu do i z laboratorium, możemy spać spokojnie. Prawdziwy metrolog szanuje urządzenia klienta tak samo dobrze jak własne i jego praca może przynieść więcej dobrego niż złego.

Sam proces wzorcowania został usystematyzowany przez popularne w Polsce dzienniki urzędowe Głównego Urzędu Miar. Podejście to zostało przejęte przez wiele instytucji wzorcujących i mimo, że same przewodniki mocno już się zestarzały, stosowane jest jako swojego rodzaju „baza” do opracowania własnych instrukcji wzorcowania. Możemy więc wyróżnić kilka etapów wzorcowania:

1. Czynności przygotowawcze (klimatyzowanie, czyszczenie, identyfikacja)

2. Ocena stanu technicznego (sprawdzenie poprawności działania, kompletności)

3. Sprawdzenie charakterystyk metrologicznych (w tym pośrednich, jak np. płaskości powierzchni pomiarowych jak i kluczowych, jak błąd wskazań)

4. Niezbędne adiustacje

5. Czynności kończące (konserwacja, pakowanie, wysyłka)

6. Dokumentowanie wyników (obliczenie niepewności pomiaru, sporządzenie świadectwa wzorcowania)

Oprócz tego standardowego zestawu możemy wskazać kilka czynności, które świadczone są dodatkowo, jak np. znakowanie etykietą z datą kolejnego wzorcowania, ewidencjonowanie urządzenia w bazie danych, ewentualne naprawy.

Naturalnie warto dopytać i uzgodnić szczegóły przed każdym zamówieniem, aby uniknąć niedomówień i rozczarowań. Pamiętajmy również aby zadbać o bezpieczny transport urządzeń (właściwe pakowanie oraz ubezpieczenie paczki obowiązkowe!), co pozwoli nam na bezbolesne załatwienie sprawy. Tymczasem pora dowiedzieć się…

Kto może wzorcować przyrządy pomiarowe?

Spośród instytucji zewnętrznych względem organizacji są to:

– Główny Urząd Miar i jego okręgowe jednostki (oczywiście w Polsce, lub jego odpowiednik poza granicami kraju);

– Laboratoria akredytowane (w Polsce przez PCA, lub przez odpowiednik poza granicami kraju);

– Laboratoria nieakredytowane (których biegłość można sprawdzić np. poprzez audyt).

Oczywiście organizacja może również wykonywać wzorcowania wewnętrznie. Tu najważniejszym kryterium jest zapewnienie kompetencji personelu wzorcującego. Najlepiej wykazać je poprzez wykształcenie i szkolenia oraz oczywiście doświadczenie.

Pamiętajmy natomiast, że legalizację wykonuje już tylko GUM i notyfikowane przez niego jednostki.

Co powinno zawierać świadectwo wzorcowania?

Wzór świadectwa wzorcowania spełniającego wymogi normy ISO 17025 można pobrać stąd.

Pierwsza strona to strona identyfikacyjna, na której idąc od góry znajdziemy takie informacje jak:

– informacje o jednostce wydającej dokument, wraz z logo (ewentualnie znak PCA w przypadku laboratorium akredytowanego)

– data wydania i numer dokumentu

– identyfikacja przedmiotu wzorcowania (rodzaj, nazwa, typ, producent, zakres i rozdzielczość, klasa itp.)

– dane zgłaszającego (właściciela przyrządu)

– warunki wzorcowania (miejsce, warunki środowiskowe i data wykonania)

– metoda (najczęściej przywołany będzie dokument wewnętrzny – instrukcja wzorcowania)

– spójność pomiarowa (informacja o wykorzystanych do wzorcowania wzorcach, co pozwala na powiązanie z państwowym lub międzynarodowym wzorcem miary)

– wyniki wzorcowania (na kolejnych stronach świadectwa)

– niepewność pomiaru (podana najczęściej na drugiej stronie)

– zgodność z wymaganiami (na życzenie klienta; pamiętać należy o podaniu informacji jakie wymagania powinien przyrząd spełniać)

Strona druga (i ewentualne kolejne) zawierają wyniki wzorcowania. Sposób podania wyników będzie się różnił w zależności od rodzaju przyrządu. O ile wartości błędów będą podane w formie wartości bezwzględnej (z odpowiednim znakiem), o tyle niepewność pomiaru może zostać wyrażona w procentach (np. temperatura).

Samo świadectwo może wyglądać inaczej, jeżeli wydane zostało przez nieakredytowaną jednostkę. W żadnym wypadku nie powinno nas to niepokoić. Najważniejsze, czy zawiera wszystkie interesujące nas dane, mniej istotne w jakiej kolejności czy formie. Szczególnie świadectwa wystawiane przez zagraniczne instytucje cechuje znaczne zróżnicowanie i dowolność. Przywiązanie do tradycyjnego wzoru propagowanego przez PCA ma swoje zalety – standaryzacja i przejrzystość, szczególnie upodobana przez audytorów, nie powinna jednak być warunkiem do uznania bądź odrzucenia świadectwa, jakie otrzymamy. Prawdę mówiąc liczy się jakość wyznaczenia podanych nam wartości, a nie forma, w jakiej zostały zaprezentowane…