Kilkoro z Was zwróciło mi uwagę, że we wpisie https://metrologia-blog.pl/dokladnosc-przyrzadu-pomiarowego-czym-jest-i-jak-ja-wyrazic/ użyłem niepoprawnych określeń związanych z opisem dwóch podstawowych parametrów opisujących dokładność przyrządów pomiarowych.

Przede wszystkim cieszę się, że poziom Waszej świadomości jest na tyle wysoki, że wyłapaliście „błąd”. Dlaczego w cudzysłowie? Ponieważ zamiast sprostowania, będę się bronił!

Tekst przygotowywany był na podstawie przewodnika NPL (National Physics Laboratory) Fundamental Good Practice in Dimensional Metrology wydanego w roku 2005. Użyto tam 2 terminów na określenie „jakości” przyrządu i pomiaru:

• The accuracy of an instrument indicates how well it agrees with the (conventional) true value. (Dokładność przyrządu – wskazuje jak bardzo jego wskazania odpowiadają wartości prawdziwej)
• The precision of an instrument refers to the dispersion of measurements. (Precyzja przyrządu – odnosi się do rozrzutu pomiarów)

Taka terminologia była dla mnie naturalna i takiej też użyłem we wpisie. Wydany w 2010 roku PKN-ISO/IEC Guide 99:2010 – wersja polska, Międzynarodowy słownik metrologii — Pojęcia podstawowe i ogólne oraz terminy z nimi związane (VIM), będący podstawowym źródłem definicji metrologicznych terminy te jednak weryfikuje:

• Dokładność pomiaru: zbieżność zachodząca pomiędzy wartością wielkości zmierzoną, a wartością wielkości prawdziwą menzurandu

Ta z kolei jest wypadkową dwóch składowych:

• POPRAWNOŚCI POMIARU– zbieżność zachodząca pomiędzy średnią z nieskończonej liczby powtórzonych wartości wielkości zmierzonych a wartością wielkości odniesienia. Wyrażana liczbowo jako błąd pomiaru/ wskazania.
• PRECYZJI POMIARU: zbieżność zachodząca pomiędzy wskazaniami lub wartościami wielkości zmierzonymi otrzymanymi przy powtarzaniu pomiarów na tym samym lub podobnych obiektach w określonych warunkach. Wyrażana liczbowo jako rozrzut wskazań/ odchylenie standardowe.

Pojęcie dokładności (ani poprawności) nie jest jednak określeniem ilościowym, a jakościowym. Możemy zatem powiedzieć, że pomiar lub przyrząd jest np. „dokładniejszy niż…”, w rozumieniu, że cechuje się mniejszym błędem pomiaru. W terminologii angielskiej na określenie ilościowej niedokładności stosuje się określenie BIAS.

Określenie: dokładność 0,01 mm jest niepoprawne.

Precyzja pomiaru jest wyrażana liczbowo poprzez miarę rozrzutu, np. odchylenie standardowe i wyraża błąd powtarzalności.

Ponieważ słownik PKN należy traktować jako dokument nadrzędny, zmuszony jestem zarzuty odeprzeć. Jeśli mam dodać coś od siebie – sam nie jestem zwolennikiem wykorzystywania synonimów do określania różnych pojęć, a według SJP dokładność i precyzja synonimami są, co w kontekście naszych rozważań jest niezgodne z treścią słownika VIM.

Konkluzja

Kiedy zatem przyrząd jest „dokładny”? Chcąc zostać w zgodzie z aktualną terminologią, przyrząd jest dokładny, kiedy jego błąd pomiaru jest mały i cechuje go precyzja pomiaru. Niech zakończy spory poniższa grafika, którą przemycam na moich szkoleniach: